Huling Pahimakas_Binasa ni Vim Nadera

Currently working on Huling Pahimakas written by Andres Bonifacio in 1897. A copy is found in Luneta etched on stone along with the English and Spanish original version of the last poem of Dr. Jose Rizal. Huling Pahimakas for the film A Mi Patria was read by Vim Nadera, film consultant. See below to read, or click to download: HULING PAHIMAKAS_Bonifacio. This is for the Filipino Sign Language – Filipino version of the film. Subtitles will be in English or Spanish.

Ang Huling Paalam / PAHIMAKAS [1897] / Sinulat ni Andres Bonifacio

Pinipintuho kong Bayan ay paalam,
Lupang iniirog ng sikat ng araw,
mutyang mahalaga sa dagat Silangan,
kaluwalhatiang sa ami’y pumanaw.

Masayáng sa iyo’y aking idudulot
ang lanta kong búhay na lubhang malungkot;
maging maringal man at labis alindog
sa kagalingan mo ay aking ding handog.

Sa pakikidigma at pamimiyapis
ang alay ng iba’y ang búhay na kipkip,
walang agam-agam, maluwag sa dibdib,
matamis sa puso at di ikahapis.

Saan man mautas ay di kailangan,
sipres o laurel, liryo ma’y putungan
pakikipaghamok, at ang bibitayan,
yaon ay gayundin kung hiling ng Bayan.

Ako’y mamamatay ngayong namamalas
na sa silanganan ay namamanaag
yaong maligayang araw na sisikat
sa likod ng luksang nagtabing na ulap.

Ang kulay na pulá kung kinakaylangan
na maititina sa iyong liwayway,
dugo ko’y isabog at siyang ikinang
ng kislap ng iyong maningning na ilaw.

Ang aking adhika sapol magkaisip
ng kasalukuyang bata pang maliit
ay ang tanghalin ka at minsang masilip
sa dagat Silangan hiyas na marikit.

Natuyo ang luhang sa matá’y nunukal,
taas na ang noo’t walang kapootan,
walang bakás kunot ng kapighatian
gabahid man dungis niyong kahihiyan.

Sa kabuhayan ko ang laging gunita
maningas na aking ninanasa-nasa
ay guminhawa ka ang hiyaw ng diwa
paghingang papanaw ngayong biglang-bigla.

Ikaw’y guminhawa laking kagandahang
Ako ay malugmok, at ikaw’y matanghal,
hiniga’y malagot, mabúhay ka lamang
bangkay ko’y masilong sa iyong kalangitan.

Kung sa libingan ko’y tumubong mamalas
sa malagong damo mahinhing bulaklak,
sa mga labi mo’y mangyaring itapat,
sa kaluluwa ko halik ay igawad.

At sa aking noo nawa’y iparamdam,
sa lamig ng lupa ng aking libingan,
ang init ng iyong paghingang dalisay
at simoy ng iyong paggiliw na tunay.

Bayaang ang buwan sa aki’y ititig
ang liwanag niyang lamlam at tahimik,
liwayway bayaang sa aki’y ihatid
magalaw na sinag at hanging hagibis.

Kung saka-sakaling bumabang humantong
sa krus ko’y dumapo kahit isang ibon
doon ay bayaan humuning hinahon
at dalitin niya payapang panahon.

Bayaan ang ningas ng sikat ng araw
ula’y pasingawin noong kainitan,
magbalik sa langit ng buong dalisay
kalakip ng aking pagdaing na hiyaw.

Bayaang sino man sa katotong giliw
tangisan maagang sa buhay pagkitil;
kung tungkol sa akin ay may manalangin
idalangin Bayan yaring pagkahimbing.

Idalanging lahat yaong nangamatay
nangagtiis hirap na walang kapantay,
mga ina naming walang kapalaran
na inihihibik ay kapighatian.

Ang mga nabao’t pinapangulila,
ang mga bilanggong nagsisipagdusa,
dalanginan namang kanilang makita
ang kalayaan mong ikagiginhawa.

At kung sa madilim na gabing mapanglaw
ay lumaganap na doon sa libinga’t
tanging mga patay ang nangaglalamay,
huwag bagabagin ang katahimikan.

Ang kanyang hiwaga’y huwag gambalain
kaipala’y [dinig] doon ang taginting,
tunog ng gitara’t salteryo’y magsaliw,
ako, Bayan yao’t kita’y aawitin.

Kung ang libingan ko’y limot na ng lahat,
at wala nang kurus at batang mabakas,
bayaang linangin ng taong masipag,
lupa’y asarulin at kanyang ikalat.

At mga buto ko ay bago matunaw
mauwi sa wala at kusang maparam,
alabok ng iyong latag ay bayaang
siya ang bahalang doo’y makipisan.

Kung magkagayon na’y aalintanahin
na ako sa limot iyong ihabilin
pagkat himpapawid at ang panganorin
mga lansangan mo’y aking lilibutin.

Matining na tunog ako sa dinig mo,
ilaw, mga kulay, masamyong pabango,
ang ugong at awit, pag hibik sa iyo,
pag-asang dalisay ng pananalig ko.

Bayang iniirog, sakit niyaring hirap,
Katagalugan ko pinakaliliyag,
dinggin mo ang aking pagpapahimakas;
diya’y iiwan ko sa iyo ang lahat.

Ako’y patutungo sa walang busabos,
walang umiinis at berdugong hayop;
pananalig doo’y di nakasasalot,
si Bathala lamang doo’y haring lubos.

Paalam, magulang at mga kapatid
kapilas ng aking kaluluwa’t dibdib
mga kaibigan bata pang maliit,
sa aking tahanan di na masisilip.

Pagpasalamatan at napahinga rin,
paalam estrangherang kasuyo ko’t aliw,
paalam sa inyo mga ginigiliw,
mamatay ay siyang pagkakagupiling!

Advertisement